نکته هایی که هنگام سفر به مناطق طبیعی باید مورد توجه قرار دهید

آن روز زندگي رنگ طلوع به خود گرفته بود. در يك صبح آفتابي كوله‌پشتي‌اش را از وسايل سفر پر كرد و پوتين‌هايش را پوشيد. تصميم گرفته بود از هياهوي شهر رها شود و خود را در آغوش امن طبيعت رها كند. مقصد يكي از جنگل‌هاي ايران بود. پدربزرگ هميشه از زيبايي‌هاي جنگل مي‌گفت، از لمس تجربه زيستن در اعماق سبز جنگل و رهايي از روزمرگي‌ها، از حس گم شدن ميان ستاره‌ها و بوي شب بو و صداي بوف‌ها...
جنگل‌نوردي يا طبيعت‌گردي از فعاليت‌هاي هيجان‌انگيز و فرح‌بخشي است كه هدف از انجام آن مشاهده مناظر و طبيعت و سير و سياحت در سرزمين‌هاي بكر است. ايام نوروز بهترين فرصت براي گشت و گذار در مناطق جنگلي و سرسبز كشور و سپري كردن لحظات زيباي بهاري در پناه برگ‌هاي سبز درختان و آواي خوش چلچله‌ها است. اما بايد توجه داشت، مسئوليت بزرگي به عهده طبيعت‌گردها و جنگل‌نوردها است. حفظ اين منابع طبيعي با رعايت قوانين و مقررات مرتبط، پيشگيري از وقوع حادثه و جلوگيري از خطراتي مانند آتش‌سوزي، از نكاتي است كه بايد به آن توجه كرد. از طرف ديگر بايد دانست، خطرات جنگل‌نوردي كمتر از ديگر برنامه‌ها مانند كوهنوردي يا كويرنوردي نبوده و آگاهي از خطرات زيست محيطي مانند رويارويي با حيوانات وحشي، خطر گم شدن و... و دانستن راهكارهاي مقابله با اين خطرات ضروري است.

 
فوايد جنگل
جنگل‌ها از منابع طبيعي و مفيد در زمينه‌هاي مختلف زيست محيطي مانند وزش باد، پيشگيري از گرم شدن دماي كره زمين، افزايش بارندگي و تصفيه هوا به شمار مي‌رود و كاهش وسعت جنگل‌ها خطرات متعددي مانند افزايش شمار حشرات موذي، گرم شدن زمين و افزايش رطوبت خواهد داشت.
همچنين برخي جنگل‌ها مانند جنگل درختان سرو نقش مهمي در جذب آلودگي‌هاي صوتي و كاهش عوارض ناشي از سروصدا در مناطق مختلف دارند.
ايران به علت برخورداري از تنوع آب و هوايي داراي جنگل‌هاي متعدد در نواحي مختلف شمالي، مناطق گرم و خشك و استپي و حتي جنگل‌هاي پراكنده در مناطق كويري است. سرو، توسكا، راش، سرخدار و... از درختان رايج واقع در جنگل‌هاي ايران است كه با جلوه زيبايي كه به اين مناطق داده است، به گردشگاه مناسبي براي مسافران، توريست‌ها و طبيعت‌گردها تبديل شده است.در حالي كه اين مناطق از جاذبه‌هاي گردشگري فراواني برخوردار هستند، زيستگاه طبيعي مناسبي براي حيوانات وحشي مانند خرس، شغال، كفتار، يوزپلنگ و... به شمار آمده و در صورت مواجهه با آنها، آگاهي لازم از مسائلي مانند چگونگي برخورد با حيوانات وحشي، حمل ابزارهاي ضروري براي پيشگيري از آسيب ديدن توسط حيوانات و توجه به نكاتي مانند طبيعت‌گردي گروهي و جدا نشدن از گروه و... ضروري است.

مقابله با گرگ

هنگام برخورد با گرگ بهتر است آرام و آهسته به سمت زمين‌هاي سفت و نواحي گرم‌تر حركت كرده و در صورتي كه افراد مورد حمله واقع شوند، با فرياد زدن و پرتاب سنگ و چوب اقدام به فرار كنند. افرادي كه به صورت گروهي حركت مي‌كنند كمتر مورد حمله گرگ‌ها قرار مي‌گيرند. زيستگاه اين جانور در نواحي شمالي (مازندران) و جنگل‌هاي آستارا و جنگل‌هاي غربي است.

* جهت دانلود فیلم مستند کوتاهی از حمله گرگ ها به یک گله و واکنش سگ های نگهبان اینجا کلیک کنید.

رويارويي با خرس
در صورت رويارويي با حيوانات وحشي مانند خرس، خونسردي بايد به طور كامل حفظ شود. اكثر خرس‌ها، تمام تلاش خود را براي دور شدن از انسان‌ها انجام داده و فقط در مواردي كه احساس كنند، انسان قصد آزار رساندن به آنها را دارد، حمله مي‌كنند. واكنش نشان دادن يا حالت دفاع گرفتن زماني كه خرس‌ها به افراد نزديك‌تر مي‌شوند، براي آنها تهديد به شمار رفته و ممكن است اين حيوانات تصميم به حمله بگيرند.
برقراري ارتباط چشمي با خرس‌ها يك نوع تهديد براي اين حيوان به شمار آمده و ممكن است درصدد آسيب رساندن برآيد. در موقع نزديك شدن اين حيوان با حفظ خونسردي بايد از ارتكاب اعمالي مانند بالا رفتن از درخت، دفاع يا صحبت كردن با صداي بلند و جيغ زدن پرهيز كرد و توجه به اين نكته ضروري است كه انسان نبايد هرگز بين يك خرس مادر و فرزندش قرار گيرد و در صورتي كه اين اتفاق بيفتد، لازم است هر چه سريع‌تر از بچه خرس فاصله گرفته شود.
استفاده از اسپري فلفل، حركت دستان يا پرتاب سنگ و چوب در هنگام حمله اين حيوان مؤثر است. اين گونه جانوري در مناطقي مانند جنگل‌هاي كالاهو و ارسباران (واقع در مناطق شمالي) ايران يافت مي‌شود. در اين مناطق خرس قهوه‌اي، شغال و گراز بيشترين گونه‌هاي زيستي را تشكيل مي‌دهند.

 
روبه‌رو شدن با مار
در بسياري از جنگل‌هاي ايران، احتمال گزيدگي توسط مارها يا حمله مارهاي وحشي وجود دارد. بايد به اين نكته توجه داشت كه اكثر مارها بي‌خطر هستند و 80 درصد از مارهاي پرخطر نيز تا زماني كه در معرض شكار قرار نگيرند، حمله نمي‌كنند. در صورت گزيده شدن توسط مارهاي مرجاني با خطوط زرد و نارنجي، زهر بايد سريع از قسمت گزيده شده خارج و آب زيادي نوشيده شود. استفاده از يخ براي پانسمان اين زهر توصيه نمي‌شود. شناسايي ظاهر مار و توضيح آن به متخصص براي درمان سريع‌تر بيماري مؤثر خواهد بود. بهترين روش براي پيشگيري از گزيدگي توسط مارها، در صورت رويارويي با اين خزنده، بي‌حركت بودن يا در صورت لزوم آرام و بدون سروصدا حركت به طرف عقب است.
در دشت‌ها و جنگل‌هاي نواحي درياي خزر و آذربايجان، گونه‌هاي مختلفي از مارهاي سمي و غيرسمي يافت مي‌شوند. در ميان اين گونه‌ها، مارهايي مانند مار زنجاني، افعي قفقازي، كبرا يا كفچه مار (بزرگترين مار خاورميانه)، گرگ مار، مار آتشي و مار آبي در مناطق شمالي ايران و جنگل‌هاي نواحي البرز، آذربايجان و زاگرس پراكنده هستند. نواحي جنوبي نيز زيستگاه مناسبي براي خزندگاني مانند افعي دماوندي، مار گورخري، مار كوتوله و خاكي، افعي آذربايجاني محسوب مي‌شوند.
شناخت مارهاي سمي از شكل ظاهري آنها امكانپذير است. تمام مارهاي سمي داراي فنگ يا نيش دندان لوله‌اي شكل و متصل به غده سمي هستند. دم مارهاي سمي كوتاه و در مقايسه با مارهاي غيرسمي كندتر حركت مي‌كنند. ناحيه سر اكثر مارهاي سمي مثلثي شكل است و در بعضي از اين انواع مار، حفره‌اي ميان چشم و بيني قرار دارد كه به راحتي قابل تشخيص است. گرزه مار يا افعي، مار دريايي، كفچه مار يا كبري از مارهاي سمي با مردمك چشم بيضي شكل هستند كه سم آنها خطرناك بوده و عوارض عصبي مانند از دست دادن توانايي تكلم، سرگيجه و در نهايت خفگي و فلج دستگاه تنفسي را به دنبال دارد.
بايد توجه داشت در محل گزيدگي مارهاي سمي، اثر نيش به صورت دو حفره كوچك دايره مانند مشخص است در صورتي كه اين اثر هنگام گزيدگي توسط مارهاي غيرسمي، هلالي شكل است.

 
مواجه شدن با يوزپلنگ
در جنگل‌هاي مناطق جنوبي يا كوهستاني احتمال رويارويي با شير يا يوزپلنگ وجود دارد. هنگام مشاهده شير يا ببر بايد آرامش و خونسردي حفظ شود و فرد با استفاده از دستان يا لباس‌هاي خود طوري وانمود كند كه بزرگ به نظر برسد و پس از آن با آرامش بدون بازگشت به سمت ديگر به طرف عقب حركت كند. گفتني است شير ايراني يكي از گونه‌هاي در حال انقراض است كه زيستگاه آن در جنگل‌هاي نواحي جنوب زاگرس و خوزستان و جنگل‌هاي اطراف رودخانه كرخه، دز، كارون تا دشت ارژن واقع در غرب شيراز است.

 
 
زنبورگزيدگي
پوشيدن لباس‌هاي روشن و استفاده نكردن از عطر يا اسپري‌هاي خوشبوكننده از عواملي است كه خطر نزديك شدن زنبورها را كاهش مي‌دهد. در صورتي كه افراد توسط زنبورها مورد حمله واقع شوند، بايد بدون انجام هيچگونه واكنش يا تكان دادن دستان، سر و صورت را بپوشانند تا از نيش حشرات در امان بمانند.
در صورت گزيده شدن، زهر زنبور بايد هرچه سريع‌تر با ناخن خارج شود و اعمال فشار روي آن انجام نشود تا سم در جريان خون پراكنده شود.
 

مقابله با كروكوديل
هنگام مواجهه با كروكوديل‌ها بايد هرچه سريع‌تر فرار كرد و حركت به صورت زيگزاگي انجام شود تا اين حيوانات وحشي با گم كردن مسير، قادر به تعقيب نباشند. زيستگاه اين حيوان در نواحي جنوبي در جنگل‌ و آب‌هاي شيرين سيستان و بلوچستان است.
 

وسايل مورد نياز در سفر
قبل از سفر بايد فهرستي از وسايل مورد نياز مانند سيستم‌هاي ارتباطي مثل تلفن همراه، سيستم‌هاي مكان‌يابي، قطب‌نما، وسايل دفاعي نظير كاتر يا چاقو، سيستم‌هاي روشنايي، مواد شوينده، كيسه خواب، كتاب راهنما، دوربين، چكمه‌هاي بلند و قابل شست‌وشو و چتر تهيه كرد و آنها را قبل از سفر در كوله‌‌پشتي قرار داده و از همراهان مطمئن شوند تا هيچ وسيله‌اي را از قلم نيندازند.
بايد توجه داشت، نقشه كتاب راهنما، چراغ قوه، غذا، آب، لباس، جعبه‌ كمك‌هاي اوليه و چادر ضروري محسوب شده و گاهي اوقات وسايل نجات جان در جنگل محسوب مي‌شود.
براي پيشگيري از خطر گم شدن در جنگل همراه داشتن سيستم مكان‌ياب GPS يا تلفن همراه براي فرستادن پيام يا برقراري تماس با گروه‌هاي نجات ضروري است.